به رسم معمول همه مراسم های مهم و بزرگ در حرم مطهر امام هشتم(ع)، باز هم صحن پیامبر اعظم برای برگزاری دعای عرفه و میزبانی از میهمان غریب الغربا مشخص شده است. فرش های سبزآبی صحن مثل یک دریای آبی و آرام منتظر آمدن دل هایی است که اگر بارانی شدند این آبی آرام قطرهایش را به غنیمت ببرد.

هنوز مراسم شروع نشده است و تیغ گرمای آفتاب بر قامت ها تیز می زند… عده ای در پس سایه ها پراکنده صحن ها پناه گرفته اند و عده ای به تقلید حضور حاجیان در گرمای صحرای عرفات و لب تشنه امام حسین(ع) تن به هُرم آفتاب داده اند و منتظر آغاز مراسمند.

آغازی در پناه مهربانی…

مجری مراسم با سلام و صلواتی شروع مراسم دعای عرفه را اعلام می کند و بعد از تلاوت قرآن و بیان احکام، سخنرانی آغاز می شود. سخنران مراسم حجت الاسلام و المسلمین سید حسین مومنی از محبت خدا و رحمت الهی در این روز می گوید و ادامه میدهد: در زیارت جوادیه از امام جواد(ع) نقل شده است که اگر خواستید به پدرم امام رضا(ع) سلام بدهید بگویید”اَلسلامُ عَلَی فَرحَهِ القُلُوب وَ فَرَجَ المَکرُوب” یعنی سلام بر شادی دل ها و گشایش غم ها…حالا که در این روز در حرم امام هشتم هستیم خود امام رضا(ع) را برای بخشش واسطه کنیم که بی گمان حضرت ما را دست خالی برنمی گرداند.

این سوز حسین است که خود بحر نجات است…

مداح مراسم سید مهدی میرداماد قبل از شروع دعا مضامینی از دعای عرفه را به شعر می خواند و می گوید: ای که سراپا حرفم و تو گوش هستی…شوق مرا زیباترین آغوش هستی…آرامش آغوش تو مانند دریاست…آنجا که باید دل به دریا زد همینجاست…فانوس اشکی دارم و فانوس آهی….می جویمت با اشک و آهم یا الهی…

نجوای شعر و روضه کربلا دل ها را هر چه بیشتر برای خواند دعای عرفه آماده می کند و وقتی میرداماد، مداح مراسم با “بسم الله الرحمن الرحیم … اَلحمدُلله الَذی لَیسَ لِقضائه” دعا را شروع می کند انگار بعضی گم کرده خود را تازه پیدا می کنند و با قطرات اشکی که می ریزند بی قراری دلشان را می توان فهمید. رنگ بوی عرفه حتی با شب های قدر فرق دارد… چون جاماندگان از وساطت علی(ع) در شب قدر برای بخشش گناهانشان، حالا اشک چشمی که برای غریبی امام حسین(ع) را ریخته اند واسطه قرار می دهند چون از کودکی از مادرانشان یاد گرفته اند اشک بر مظلومیت سید الشهدا گره گشای هر مشکل و هر غمی است.

هر کس به زبانی شده همصحبت یارش…

دختر نوجوانی چادر گل گلی به سر، با پر کردن لیوان های آب از آب سرد کن های صحن و رساندن آن به کسانی که تشنه هستند سقایی می کند. مادری ملتمس دعا برای عاقبت به خیری و خلاص شدن تنها پسرش از مسیر اعتیاد است و دورتر از او جمعی به هم یادآور می شوند که گرفتن تذکره کربلا از امام رضا(ع) را فراموش نکنند.

الهه قنبری دختر هیجده ساله ای است که از بندرعباس مهمان غریب الغرباست. او می گوید: تا به حال برای زیارت همراه خانواده ام به مشهد زیاد آمده ام اما اولین سال است که در روز عرفه حرم امام رضا(ع) هستیم. آخرین بار سه سال قبل به مشهد آمدیم و بعد از این مدت، این سفر و دیدن دوباره حرم یک دیدار پر از برکت است. خیلی ها التماس دعا داشته اند و زمانی که به من می گفتند در حرم دعایشان کنم خیلی برایم نامفهوم و گنگ بود و یک چرایی داشت که چرا وقتی کسی به مشهد می آید همه التماس دعا دارند و حالا و در این لحظه دعا، علتش را می فهمم و دعا می کنم همه به هر چیزی که دوست دارند به لطف خدا و امام هشتم برسند.

مادری کودکش را در زیر چادرش از گرمای آفتاب پناه می دهد و خادمی صندلی برای زنی پا به سن گذاشته می آورد تا راحتتر بتواند با جمعیت دعا را نجوا کند. زهرا نعیمی همراه مادر و همسر برادرش سه روزی است که از اصفهان مهمان ثامن الحجج(ع) هستند. او با چشمانی که اشک دل سرخ شده است می گوید: سال های قبل در مراسم دعای عرفه در شهر خودمان در مراسم دعا شرکت می کردم اما امسال قسمت شد که در این روز در حرم مطهر آقا باشیم که بانی این سفر من برادرم که خارج از ایران است، شد. چهره برادرم در وقت خواندن این دعا از چشمم دور نمی شود که امیدوارم به لطف نگاه امام رضا(ع) با پایان گرفتن این دعا و غروب روز عرفه حاجت روا باشد.

فائزه رنجبر از تهران دو روزی است که زائر حرم علی ابن موسی الرضا(ع) است. او می گوید: حال و هوای حرم خیلی خوب است. از امام رضا می خواهم حاجت همه جوانان را بدهد. یکی از دوستانم پدرش را تازه از دست داده و حالش خوب نیست وقتی مداح روضه امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) را می خواند من از بی قراری های دوستم یاد می کنم و فکر می کنم حضرت زینب(س) مصیبت کربلا را با دیدن آن همه صحنه و شهادت خانواده شان چطور تحمل کرده اند و صبوری حضرت را برای دوستم از خدا طلب می کنم تا در بی تابی که بر مرگ پدرش دارد کمی صبورتر شود.

عرفه، فرصتی برای خودشناسی

صدای مداح مراسم که می خواند “سبحانک انی کنت من الموحدین” در صحن و سرای امام مهربانی می پیچد. زهره ناصحی یکی دیگر از زائران حرم امام مهربانی هاست. او می گوید: شش سالی بود که به مشهد نیامده بودم و حالا که این سفرم با روز عرفه همزمان شده است حس می کنم واقعا طلبیده شدم. شب قبل که در حرم بودم توضیحاتی را یکی از سخنران درباره دعای عرفه داد که باعث شد خیلی روی این دعا متمرکز شوم. فرازی از دعایی این است”اَللهُمَ جعل غنای فی نَفسی” و این فراز باعث شد خیلی روی این دعا شناخت خوبی پیدا کنم و احساس می کنم همین یک جمله باعث می شود تا از این سفر دست پر بروم و این جمله و عمل به آن می تواند کل زندگی من را متحول کند و دعا می کنم خدا و امام رضا(ع) این توفیق خودشناسی را به من عطا کنند.

فراز های پایانی دعا است. آفتاب کم کم به غروب خود نزدیک شده و خنکای نسیم دل ها را تازه و تازه تر می کند. نرگس زاهدی یکی از مجاوران حرم امام رضا(ع) است و با افتخار از این همسایگی با علی ابن موسی الرضا(ع) یاد می کند و می گوید: روز عرفه روز معرفت به خداست و خودکلمه عرفه یعنی شناخت. امروز روز دعا است که دارد به غروبش نزذیک می شود. بزرگان گفته اند که در این روز از ظهر تا غروب بهترین وقت دعا و بندگی می باشد و بهترین دعاها دعایی است که از زبان ائمه باشد. امیدواریم خدا معرفت عمیق به ما بدهد و معرفت عمیق را باید از عرفه گرفت. گاهی اوقات مصیبتی می آید که انسان مدام می گوید چرا این اتفاق افتاد که باید بدانیم این ها همه امتحان است و شرط موفقیت در این امتحانات داشتن شناخت عمیق نسبت به حکمت خداوند است که امیدواریم خدا به واسطه این دعا ما را نسبت به شناخت خودش آگاه تر کند.

دعا با دعاهای برای بخشش به پایان می رسد. چشمانی هنوز پراشک است و نگاه هایی هنوز منتظر… گویی این قافله از این حرم تنها یک مقصد می شناسد و آن کربلای حسین(ع) است….

طاهره فجر داودلی